©Het monument staan gereed in de werkplaats na te zijn gestraald. Het wordt hierna in de buitenlucht gezet zodat het oxidatieproces kan beginnen.
2013-03-30 Galgenbergmonument, Karel Soudijn
Galgenbergmonument Kraijelheide
In de gemeente Venlo is
het natuurgebied Kraijelheide van grote cultuurhistorische
waarde. Er zijn resten uit vrijwel elke archeologische
hoofdperiode sinds de prehistorie gevonden. Wie een natuurgebied
associeert met rust en stilte, ziet gemakkelijk over het hoofd
dat hier in de loop der eeuwen zeer gevarieerde, maar ook
dramatische menselijke activiteiten plaatsvonden.
Volgens
het wijzigingsplan ‘Natuurrealisatie Kraijelheide’ wordt op
perceel VLO W 196 een monument gerealiseerd dat verwijst naar
terechtstellingen die in dit gebied werden voltrokken. Op een
plek waar een Keltische grafheuvel is aangetroffen, komt een
anderhalve meter hoge kunstmatige heuvel te liggen met een
doorsnee van 20 meter.
De gemeente Venlo heeft aan
beeldhouwer Niko de Wit gevraagd een galgmonument te ontwerpen
voor deze plek.
De kunstenaar stelt voor een beeld te
plaatsen midden op deze heuvel met een hoogte van 4,5 meter.
Deze sculptuur, uitgevoerd in cortenstaal, herinnert aan een
galg.
Het monument van Niko de Wit heeft een
opmerkelijke vorm. Een lage afgeplatte piramide dient als
voetstuk voor een staande balk die achterover helt. Tegen de
bovenzijde is in een hoek van 90 graden een even lange dwarsbalk
bevestigd. Door de helling van de staander wijst de dwarsbalk
licht omhoog.
Het voetstuk of sokkel herinnert aan een poer.
Een poer is een stenen of betonnen ondersteuning, bedoeld om de
krachten uit een bouwwerk over te dragen op de ondergrond.
De staander staat, vanaf de voorkant van het beeld gezien, onder
dezelfde hoek als de vier zijvlakken van de sokkel.
De
staander lijkt daardoor langgerekter, terwijl het achterste vlak
van de sokkel een tegenbeweging suggereert ten opzichte van de
gehele compositie. De sokkel suggereert op deze manier twee
vormen van beweging: meegaand en tegendraads.
Bij dit
monument heeft de sokkel echter ook nog een andere functie. Het
is namelijk de bedoeling dat de heuvel wordt ingezaaid. In de
zomer zal door de begroeiing van grassen en planten, de
onderzijde van het monument aan het zicht worden onttrokken. De
sokkel tilt de galg echter
boven de begroeiing uit: de
essentie van het monument – een galg – blijft onaangetast, in
elk seizoen.
Als men kijkt naar de duidelijk zichtbare naad
tussen staander en dwarsbalk, dan lijkt het alsof de galg elk
moment uit elkaar kan vallen. Het gedeelte dat nu nog omhoog
wijst, staat zo te zien op afbreken. Ook lijkt de staander
achterover te vallen terwijl de dwarsligger daar een tegenkracht
aan geeft en het geheel weer in balans brengt.
De
compositie van de twee balken staat wat betreft haar
gewichtsverdeling in balans, al staat deze wel op scherp!
Er
is hier sprake van een tegenstelling tussen wat je waarneemt en
dat wat er fysiek werkelijk aan de hand is. De schuin omhoog
gerichte dwarsbalk kan voorbijgangers op verschillende gedachten
brengen. Een galg is onmiddellijk te associëren met de dood,
maar de richting van de dwarsbalk suggereert opstanding. Wie
goed kijkt, ziet dat het uiteinde van de dwarsbalk zo is
afgesneden, dat een lijn loodrecht naar beneden wijst: parallel
aan de richting waarin het touw zou wijzen waaraan het
slachtoffer van een executie hangt. De dwarsbalk die de staander
achterover lijkt te drukken, is echter weer in verband te
brengen met verzet. Het zijn de details die een kunstwerk
kwaliteit verlenen, en die aan de beschouwers de mogelijkheid
bieden om hun eigen gedachtegang te volgen.
Even ten
zuiden van het monument loopt de Blerickseheiweg. Wie uit het
zuidwesten komt, heeft van veraf al duidelijk zicht op de galg
vlak voordat de weg een bocht naar rechts maakt. Na het nemen
van deze bocht is het monument te zien vanuit een steeds
wisselende hoek met telkens veranderende verschijningsvormen. De
schijnbare ‘draaiing’ van de galg maakt het beeld levendig voor
passanten.
Een galg staat voor dood en verval, maar het
monument van Niko de Wit is door het krachtenspel vooral ook een
symbool van vitaliteit. Die vitaliteit is op een voetstuk gezet;
duidelijk voor iedereen die in dit gedeelte van Kraijelheide
komt.
Als plaats voor terechtstellingen is dit historische
gebied te associëren met intolerantie. Hier eindigde definitief
het leven van mensen voor wie in de samenleving geen plaats meer
was. Het monument van Niko de Wit maant ons om na te denken hoe
wij in de tegenwoordige tijd willen omgaan met variatie en met
iedereen die ‘anders’ is. Een samenleving die zich het verleden
herinnert, is vrijer om de eigen toekomst vorm te geven. Ook dát
is de cultuurhistorische betekenis van Kraijelheide.
